Kilka dni temu otrzymałem dość wymowną, wartą zacytowania wiadomość. Chyba nawet troszkę mi się oberwało. Nie we wszystkich kwestiach poczuwam się być właściwym adresatem formułowanych pytań i wątpliwości. W odniesieniu do niektórych aspektów chyba nawet poczułem się jakby współwinnym (razem z CIE i MEN?) tego, że z nowym „nowym SIO” jest tak, jak jest.

W wymianie informacji uzyskałem zgodę na opublikowanie przysłanej do mnie wiadomości; nie uzyskałem zgody na identyfikowanie autorki przysłanej do mnie wiadomości; mogę jedynie posługiwać się imieniem – Maria… Pani Maria napisała do mnie:

"Szanowni Panie
Proszę o pomoc. Szukałam już pomocy w CIE i MEN, ale to chyba zły adres. Szukałam pomocy w jednym, drugim,… kuratorium – ale tam mi jedni wyjaśniają, że także są raczej bezradni, inni udzielają odpowiedzi wymijających.
W jednym z kuratoriów wskazano mi Pana. Adres znalazłam w internecie. Znalazłam także informację, że prowadzi pan także szkolenia z SIO – mam nadzieję, że to nie pan szkolił mego szefa!
Pracuję od 2012 roku w szkole. Ukończyłam studia na kierunku prawa administracyjnego. Jestem odpowiedzialna między innymi za gromadzenie danych w SIO. Chodzi o nowe SIO. Jestem odległa od informatyki, choć daję sobie radę z najróżniejszymi programami. I nauczono mnie, że nie informatyka jest przed prawem, lecz jest dokładnie odwrotnie.
Z jednej strony po raz kolejny doświadczam straszenia i wzrastającej presji na używanie nowej (kolejnej) wersji nowego SIO i jednocześnie z drugiej strony po raz kolejny przedłużany jest okres działania starego SIO. Czytam w projekcie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, że teraz będzie przedłużony ten okres do 2019 roku?! Doświadczyłam kontroli GIODO oraz kontroli NIK. Kontrolujący (z wyrazem raczej współczucia na twarzy) wskazali kilka nieprawidłowości, o których piszę poniżej. Mój szef, dyrektor szkoły, jeździ mniej więcej raz na rok na jakieś szkolenia i dowiaduje się na nich zawsze to samo, że "teraz to już będzie się działo" oraz że głównym problemem jest to, że to ja źle chyba wprowadzam dane… (czy wie pan może, kiedy będą zapowiadane przez CIE szkolenia?)
To teraz muszę wprowadzać dane do nowej wersji nowego SIO - nakazuje mi dyrektor. Ale jak mam to robić – danych ani uczniów, ani nauczycieli na razie wprowadzać (aktualizować) się nie da! Jak to się ma do art. 30 ustawy o SIO? Kto będzie ponosił konsekwencje braku możliwości wypełniania obowiązków wynikających z tego przepisu? A jeżeli nikt, to na podstawie jakiego przepisu prawa? Z jakiego przepisu prawa wynika, że „trzeba będzie uzupełnić dane za okres od 24 lipca do dnia uruchomienia właściwego modułu”? – takie wieści przywozi dyrektor z ostatniego szkolenia, ale powiedziano mu tylko, że tak twierdzi CIE…
W art. 6 ostatniej ustawy zmieniającej ustawę o SIO mówi się o tym, że „Udzielone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy upoważnienia do dostępu do bazy danych SIO obowiązują do dnia upływu okresu ich ważności, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 72 i art. 73 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”. Miałam upoważnienie udzielone mi przez dyrektora szkoły do dostępu do lokalnej bazy danych SIO (a co zrobić z tymi lokalnymi bazami danych i na podstawie jakiego przepisu), których to lokalnych baz danych już niejako nie ma. W urzędzie otrzymałam upoważnienie do dostępu do bazy danych SIO, ale do bazy poprzedniej wersji nowego SIO, z której, jak pisze CIE w swoich komunikatach, dane zostaną „zmigrowane” do bazy danych nowej wersji nowego SIO.
Wychodzi mi więc na to, że poprzednie upoważnienia nie są ważne na to, aby móc gromadzić dane w nowej wersji nowego SIO. Nauczono mnie, że prawo należy zawsze tak czytać, aby nie dostrzegać w nim sprzeczności. Czyli w zacytowanym art. 6 ustawy zmieniającej musi chodzić o to, że, owszem – udzielone upoważnienia obowiązują, ale w przypadku gdyby po 24 lipca dalej trzeba było używać dotychczasowej wersji nowego SIO – czego wtedy, gdy projektowano ten przepis, nie wiedziano i dlatego należało pozostawić możliwość używania poprzedniej wersji nowego SIO.
Proszę – jeżeli może pan zrobić – wskazać mi przepis prawa, z którego wynika to, że dane zostaną „zmigrowane” – nie znajduję takiego przepisu i dlatego nie wiem, co to oznacza i jak się to ma do rozumienia wskazanego art. 6 ustawy zmieniającej.
Dodatkowo, w cytowanym wyżej przepisie mówi się o ważności upoważnienia. Aby móc używać nowej wersji nowego SIO, muszę mieć login i hasło. Nie znajduję przepisu, że poprzedni login i hasło dalej obowiązują – chyba, że taki jest, to proszę mi go wskazać. Czyli muszę wystąpić z wnioskiem o nowy login i hasło. Mam nadzieję, że nie będzie mi pan tłumaczył, że upoważnienia to jest to samo, co login i hasło! Już na pierwszym roku studiów wbija się studentom w głowę, że „Do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami”.
Aby móc wystąpić z wnioskiem o nowe dane dostępowe muszę uzyskać ponownie upoważnienie dyrektora szkoły – tym razem do gromadzenia danych w nowej bazie nowej wersji nowego SIO. Oczywiście rozumiem, że jest to konsekwencją tego, że będą przetwarzane dane osobowe uczniów i nauczycieli. Zapewne muszę także uzyskać upoważnienie do dostępu do bazy danych SIO nadane mi przez administratora danych – administratorem jest minister edukacji narodowej. Uchylono dotychczasowy art. 70 ustawy o SIO, w którym definiowano, co upoważnienie (to od dyrektora także) powinno zawierać. Teraz nie znajduję przepisu, który to definiuje – chyba, że taki jest, to proszę mi go wskazać. Tu właśnie tak kontrolujący z GIODO jak i z NIK (nawet jest o tym w raporcie NIK) wskazali, że te poprzednie upoważnienia doprowadziły do „nieuprawnionego dostępu do bazy danych SIO”. Chodzi o to, że skorzystałam (we wszystkich szkołach sąsiednich było dokładnie tak samo; możliwe, że w całym kraju było podobnie) ze wzorca takiego upoważnienia, które było przez trzy lata na stronie cie.men.gov.pl (znikło po kontroli NIK?). Teraz, skoro już ani przepis tego nie definiuje, ani na stronach MEN nie ma właściwego wzorca, to boję się, że pisząc upoważnienie, to znowu ktoś kiedyś to skontroluje i napisze, że jest źle. Co ma teraz zawierać takie upoważnienie?
Kiedy już będę miała upoważnienie od dyrektora, to obawiam się kolejnych problemów.
Będę chciała złożyć wniosek o dane dostępowe. Ale po skorzystaniu z przycisku „Złóż wniosek” (nowej wersji nowego SIO) pojawia się „funkcjonalność” nazwana „Złóż wniosek o upoważnienie”. Nie znajduję przepisu prawa, z którego wynika to, że można złożyć wniosek o upoważnienie – chyba, że taki jest, to proszę pomóc mi taki przepis odnaleźć. Znajduję natomiast przepisy i w ustawie i w rozporządzeniu, z których jednoznacznie wynika, że należy składać wniosek o dane dostępowe (login i hasło)  –  na szkoleniach wmawiano memu dyrektorowi, że to jest to samo… Kontrolujący pouczyli (z wyrazem współczucia ma twarzy), że „czynić należy nie tak, jak program działa, lecz tak, jak prawo stanowi, no chyba, że program działa w zgodności z prawem”.
Czy może mi pan także pomóc  wskazać przepis prawa, z którego wynika „obowiązek sprawozdawczości” w odniesieniu do komunikatu powtarzanego chyba po raz dziewiąty: „obowiązek sprawozdawczości w systemie informacji oświatowej według stanu na […] wykonują Państwo przekazując dane w dotychczas funkcjonującym systemie, tzw. starym SIO”.
W jakim przepisie prawa jest mowa o drugim obowiązku – „obowiązku przekazania danych” w odniesieniu do komunikatu powtarzanego chyba po raz dziewiąty: „Obowiązek przekazania danych w „starym SIO” wynika z art. 105 ustawy […]. o systemie informacji”. Na pewno nie wynika on z art. 105! A może chodzi o art. 112 i 113?
Czy w marcu 2018 roku ponownie będzie przypominane, że „System Informacji Oświatowej funkcjonuje dwutorowo”? Proszę – jeżeli jest to możliwe po pana stronie – napisać do MEN i CIE żeby nie czekali do marca – niech to ogłoszą już teraz… Przepraszam za tę ostatnią uwagę, ale chyba już nie jestem w stanie przetrwać kolejnego okresu presji i niezawinionego upokarzania. To pewnie w wielu miejscach prowadzi do prawdziwie dramatycznych sytuacji.
Możliwe, że rację ma mój Dziadziuś – emerytowany sędzia wojskowy. Mawia z sarkazmem – „drogie dziecko popełniasz błąd, chcąc być osobą myślącą; zmień pracę na pracę w hurtowni butów, tam wszystko jest proste jak but i nie będzie ci tak głupio; a w szkole to potrzebni są głupcy…”
W jednym z ostatnich komunikatów („Uruchamianie kolejnych funkcjonalności nowego SIO oraz wykazywanie uczniów gimnazjum i ZSZ”) napisano, że trzeba będzie czynić „zgodnie z poniższymi wytycznymi”. Tu nie proszę o wskazanie przepisu prawa, z którego takie twierdzenie może wynikać. Tu proszę o pomoc w wyjaśnieniu memu szefowi, że w nowym SIO nie czyni się tak, jak stanowią wytyczne, lecz tak jak ustanowiono w prawie. Przepraszam, że jestem trochę napastliwa, ale stan istnienia nowego SIO stał się przygnębiający i upokarzający.
Kontrolujący napisali, że skoro wypełnianie celów wpisanych w art. 1 ustawy o SIO wypełnia się poprzez stary SIO, to nieuprawnione (z powodu niezgodnych z prawem upoważnień) gromadzenie danych osobowych w nowym SIO przestaje być legalne. No i tu troszkę mnie strach ogarnia, ale może niepotrzebnie? Art. 100 ustawy o SIO jest martwy, a art. 49 ustawy o ochronie danych osobowych wydaje się być martwy…
To co mam teraz robić? Za chwilę znowu poniedziałek... Czekać na „uruchamianie kolejnych modułów w roku szkolnym 2017/2018”, czy zmienić pracę na mniej stresującą?"

Oczywiście odpowiedziałem Pani Marii. Doradziłem w szczególności zmianę pracy, jeżeli ewentualne podjęcie próby uzyskania dystansu wobec nowego „nowego SIO” zakończy się niepowodzeniem. Jestem absolutnie przeciwny twierdzeniu, że „w szkole to potrzebni są głupcy...”. Problem leży zupełnie w innym miejscu i jeżeli kogoś coś ma przygnębiać lub upokarzać, to na pewno nie zobowiązanych do gromadzenia danych osobowych poprzez nowy „nowy SIO”, lecz tych którzy wytycznymi nakazują ów stan zobowiązania. Istotnie właśnie kolejne funkcjonalności są uruchamiane – co nie zmienia istoty i charakteru trosk wyrażanych w przesłanej do mnie wiadomości. I czekam na ewentualną reakcję…

Dodam jeszcze, że właśnie zauważam „złagodnienie” wyrazu kolejnych komunikatów CIE(MEN) - teraz jest to tylko komunikowanie prostych faktów natury klikologicznej; nie ma charakterystycznego stylu uprawiania irytującej manipulacji i nieuzasadnionej perswazji przesyconej tradycyjną już dla MEN(CIE) presją z domieszką opresji... - ciekawym, czy jest to zmiana trwała, czy też może swego rodzaju cisza przed burzą. Ostawiam to drugie - chyba jest to tylko łagodzenie klimatów przed dramatycznym procedowaniem projektu ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, w którym po raz kolejny znacząco zmienia się wiele aspektów trwania nowego „nowego SIO” i „starego SIO”.

Nie przypuszczałem, że istnieją gdzieś i funkcjonują „zobowiązani”, którzy podobnie do mnie nie są skłonni dać się określić mianem „nieświadomego entuzjasty uprawiania klikologii w nowym SIO”. Zaskakuje mnie nie tyle to, że jednak są, lecz to, że mają odwagę manifestować to, że są...

Krzysztof Sługocki, 03.10.2017