W udostępnionym wreszcie raporcie z kontroli dokonanym przez NIK w zakresie istnienia i funkcjonowania SIO brakuje „kropki” – ogrom wskazywanej katastrofy zwanej „nowy SIO” prowadzi do zamknięcia tego projektu… NIK jednak nie może wprost wyprowadzać takiego wniosku – istnienie i funkcjonowanie w szczególności „nowego SIO” jest przecież konsekwencją istniejących (właśnie jednocześnie projektuje się zmianę) przepisów prawa. Z projektowanych przepisów prawa wynika, że „stary SIO” jak i „nowy SIO” dalej sobie będą trwały i to w stanie w jakim trwały i trwają, choć „nowy SIO” zaistnieje w „nowej, nowszej, najnowszej webowej odsłonie”.

Mądry, rozsądny i w miarę pojętny twórca po otrzymaniu takiej oceny jak udostępniony właśnie raport NIK – przeprasza, kończy i oddaje pieniądze… MEN(CIE) brnie utartym szlakiem. Do następnej kontroli NIK?

Oto wybrane najciekawsze spostrzeżenia NIK:

„W podejściu kontrolnym NIK przyjęto, że wyrazem pełnego wdrożenia nowego SIO będzie uruchomienie w środowisku techniczno-informatycznym nowego SIO funkcjonalności zapewniających użytkownikom SIO pełną i terminową realizację wymaganych ustawą o SIO obowiązków sprawozdawczych. W ocenie NIK oprogramowanie SIO w wersji 2.1.19 z dnia 3 kwietnia 2013 r. nie zapewniało użytkownikom SIO możliwości przekazania do bazy danych SIO w wymaganym terminie do 9 kwietnia 2013 r. pełnego zakresu danych według stanu na dzień 31 marca 2013 r. Analiza zmian w oprogramowaniu SIO wprowadzonych w okresie od 17 grudnia 2013 r. do 16 października 2015 r. (wersje od 2.5.20 do 2.23.12) 26 wykazała, że w okresie tym uzupełniono je o 42 kolejne funkcjonalności, tj. formularze do przekazywania określonego rodzaju danych identyfikacyjnych i dziedzinowych, których nie było w wersjach wcześniejszych.”

… w okresie od 17 grudnia 2013 r. do 16 października 2015 r. podmioty zobowiązane były (i wciąż są) informowane o „dwutorowości” funkcjonowania SIO, o tym, że „stary SIO” jest do sprawozdawczości, a „nowy SIO” też jest (po prostu „jest” – MEN nie raczył jak dotąd wskazać „do czego jest?”), a „dane należy gromadzić w miarę udostępniania kolejnych funkcjonalności” – a NIK stwierdza, że jest to w całkowitej sprzeczności z art. 124 ustawy o SIO (w związku z datą 9 kwietnia 2013 r.) …

„udostępnione przez Ministra Edukacji Narodowej oprogramowanie SIO w okresie 2–9 kwietnia 2013 r. nie zapewniało możliwości przekazania do bazy danych nowego SIO 48 rodzajów wymaganych danych. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli świadczy to o nieskutecznej realizacji projektu”
„ We wszystkich pięciu KO i MEN wystąpiło nieprzekazanie lub nieterminowe przekazanie informacji o wysokości przeciętnego wynagrodzenia nauczycieli mianowanych i dyplomowanych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w odniesieniu do wszystkich lub niektórych badanych okresów, tj.: za styczeń-sierpień 2014 r., 2014 r. i styczeń-sierpień 2015 r. Formularz danych w tym zakresie został dodany w oprogramowaniu SIO od 1 sierpnia 2014 r., co oznacza brak możliwości przekazania tych danych do bazy danych SIO za wcześniejszy okres 2013 r. w wymaganym terminie do 7 stycznia 2014 r.”

…KO i MEN także nie wywiązywały się z obowiązków – to tylko jeden ze wskazywanych przez NIK przykładów w odniesieniu do KO i MEN…

„Nieprzekazanie przez podmioty zobowiązane danych do bazy nowego SIO albo przekazanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym lub nieterminowo dotyczyło wszystkich rodzajów danych objętych kontrolą. NIK zauważa, że skutkiem nienależytego wywiązywania się z obowiązków sprawozdawczych podmiotów prowadzących lokalne bazy danych jest niekompletność i niewiarygodność centralnej bazy danych nowego SIO. W ocenie NIK stwierdzony stan wyklucza przydatność danych z bazy nowego SIO za lata szkolne 2012/2013–2015/2016 do kompleksowych analiz stanu oświaty.”

…jestem pewien, że dalej tak będzie (2016/2017…)…

„W odniesieniu do występującej w nowym SIO niekompletności danych, dotyczącej także danych służących do podziału subwencji oświatowej dla j.s.t., oraz relatywnie krótkiego okresu czasu pozostającego do wymaganego przygotowania podziału subwencji oświatowej na 2017 r. w oparciu o dane z nowego SIO, zastępca dyrektora Departamentu Analiz i Prognoz w MEN wyjaśnił: <<Po zakończeniu weryfikacji danych do podziału części oświatowej subwencji ogólnej na 2016 r. zamierzamy przygotować porównawcze zestawienia subwencyjne na podstawie danych ze starego i nowego SIO i umieścić je w Strefie dla Zalogowanych (na portalu nowego SIO). Każda jednostka samorządu terytorialnego zostanie poinformowana o rozbieżnościach, zidentyfikowanych błędach, brakach danych. Zadaniem jednostki samorządu terytorialnego będzie podjęcie działań w celu doprowadzenia do zgodności danych w starym i nowym SIO. Proces ten będzie przez MEN monitorowany poprzez cykliczne raporty.>>”

…i co? I gdzie te porównawcze zestawienia subwencyjne? NIK też bywa naiwne…

„W ocenie Najwyższej Izby Kontroli w procesie wdrażania nowego SIO wystąpiły następujące istotne nieprawidłowości:
1) CIE zrealizowano nieskutecznie projekt usprawnienie SIO, bowiem wytworzone w nim oprzyrządowanie techniczno-informatyczne nowego SIO nie zapewniało zgodnego z ustawą o SIO funkcjonowania systemu informacji oświatowej. W systemie informatycznym nowego SIO nie zaimplementowano w pełni przewidzianych w ustawie o SIO mechanizmów służących nadzorowi nad bezpieczeństwem przekazywania i pozyskiwania danych w bazie danych SIO, a w oprogramowaniu do prowadzenia lokalnych baz danych SIO nie zapewniono funkcji pozwalających na przekazywanie w bazie SIO od 2 kwietnia 2013 r. wymaganych ustawą o SIO niektórych danych identyfikacyjnych i dziedzinowych.
2) CIE nierzetelnie przeprowadziło ocenę osiągnięcia celów realizacji projektu wdrożenie SIO. Jako jeden ze wskaźników pomiaru celu szczegółowego projektu: Wytworzenie pozytywnego wizerunku zmodernizowanej wersji systemu w środowisku oświatowym, prowadzącej do pozytywnej akceptacji zmiany i użytkowania systemu w sposób właściwy i korzystny z punktu widzenia użytkowników, przyjęto procent użytkowników biorących udział w projekcie pozytywnie oceniających wdrożenie zmodernizowanego systemu, o wartości docelowej 60%. We wniosku o dofinansowanie projektu założono pomiar tego wskaźnika w drodze badania ankietowego wśród użytkowników SIO w II kwartale 2013 r. Takie badanie (w założonym czasie) nie zostało przeprowadzone, a za podstawę oceny realizacji tego celu projektu przyjęto wyniki ankiet wypełnianych przez uczestników spotkań informacyjno-szkoleniowych organizowanych w 2012 r. (bezpośrednio po ich odbyciu, tj. w innym czasie niż zakładany pomiar docelowy). Nie zapewniono przez to wiarygodnej oceny stopnia osiągnięcia celów projektu.
3) Minister Edukacji Narodowej nie zapewnił skutecznego nadzoru nad terminową realizacją przez CIE zadań związanych z usprawnieniem systemu informacji oświatowej. Występujące w oprogramowaniu SIO w wersji 2.1.29 z dnia 3 kwietnia 2013 r. braki funkcji zapewniających przekazywanie wszystkich danych podlegających gromadzeniu w bazie danych SIO, według stanu na 31 marca 2013 r., świadczą o nieosiągnięciu pełnej spójności z wymaganiami określonymi w ustawie o SIO. W końcowym wniosku o płatność (za okres od 1 do 30 kwietnia 2013 r.) CIE wskazało osiągnięcie wszystkich 15 wskaźników rezultatu określonych we wniosku o dofinansowanie. W Informacji dla Beneficjenta o wynikach weryfikacji Wniosku Beneficjenta o płatność (końcowego) za okres 1–30 kwietnia 2013 r. (w odpowiednich pozycjach listy kontrolnej) oraz Karcie zamknięcia projektu w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, zatwierdzonych przez dyrektora Departamentu Funduszy Strukturalnych w MEN, stwierdzono realizację projektu zgodnie z wnioskiem o dofinansowanie i zatwierdzono wydatki na jego realizację w kwocie ogółem 16.522.090,96 zł.
4) Minister Edukacji Narodowej nierzetelnie wywiązał się z obowiązku bezpłatnego udostępnienia oprogramowania do prowadzenia lokalnych baz danych SIO, wynikającego z art. 95 pkt 1 ustawy o SIO. Na portalu nowego SIO udostępniano oprogramowanie SIO przygotowane przez CIE, począwszy od wersji 2.1.29 z dnia 3 kwietnia 2013 r. do wersji 2.23.12 z dnia 16 października 2015 r., tj. z brakiem funkcjonalności do przekazywania niektórych wymaganych ustawą o SIO danych identyfikacyjnych i dziedzinowych. W podanym okresie w oprogramowaniu tym nie zapewniono ponadto funkcji umożliwiającej kierownikom podmiotów prowadzących lokalne bazy danych na przekazywanie do bazy danych informacji o przypadkach nieuprawnionego dostępu do bazy danych – wymaganej na podstawie art. 79 ust. 1 ustawy o SIO, a funkcję przekazywania kwartalnej informacji o niewystąpieniu zakłóceń podlegających raportowaniu – wymaganej na podstawie art. 79 ust. 2 ustawy o SIO – uruchomiono dopiero od wersji 2.19.19 z dnia 31 marca 2015 r. Mimo upływu ok. 2,5 roku od rozpoczęcia gromadzenia danych dziedzinowych w bazie danych SIO oprogramowanie to nadal nie pozwala zobowiązanym podmiotom na przekazywanie do bazy danych SIO sześciu rodzajów wymaganych danych.
5) Minister Edukacji Narodowej nierzetelnie wywiązał się z wykonania upoważnienia do wydania – na podstawie art. 31 ust. 1 i 2 ustawy o SIO – rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu danych dziedzinowych gromadzonych w poszczególnych zbiorach danych oraz terminów przekazywania niektórych danych do bazy danych SIO. W wydanym rozporządzeniu w sprawie zakresu danych nowego SIO nie określono terminu na przekazywanie do bazy SIO danych o uczestnictwie ucznia w zajęciach wychowania do życia w rodzinie, podlegających gromadzeniu w bazie SIO na podstawie art. 26a ust. 3 pkt 1 w związku z art. 8 pkt 2b ustawy o SIO. Nieokreślenie w rozporządzeniu tego terminu jest przeszkodą w zaimplementowaniu w oprogramowaniu SIO odpowiedniej funkcji przekazywania danych w tej dziedzinie.
6) Kierownicy podmiotów prowadzących lokalne bazy danych nierzetelnie wywiązywali się z obowiązków administratorów lokalnych baz danych nowego SIO. Nie zapewniono bieżącego i zgodnego ze stanem faktycznym przekazywania wymaganych ustawą o SIO danych sprawozdawczych. Zaniedbania w tym zakresie wystąpiły zarówno w szkołach i placówkach oświatowych, jak też jednostkach wykonujących zadania nadzorcze nad ich działalnością, tj.: j.s.t., KO i MEN."

"Zgodnie z art. 4 ustawy zmieniającej SIO z 2013 r. do podziału subwencji oświatowej na lata 2014–2016 przyjmuje się dane zgromadzone w starym SIO. Najwyższa Izba Kontroli zbadała w kontrolowanych szkołach i j.s.t. poprawność danych w bazie danych starego SIO służących podziałowi subwencji oświatowej na 2015 r. Poprawność tych danych wykazanych w bazie starego SIO na dzień 30 września 2014 r. podlegała systemowej weryfikacji, obejmującej: przygotowanie przez MEN zestawienia danych budzących wątpliwości co do ich poprawności i zgodności ze stanem faktycznym, które przekazano do dalszego wyjaśnienia do poszczególnych KO i dalej do j.s.t.; w tym trybie korekty danych do naliczenia subwencji oświatowej na 2015 r. dokonało 406 j.s.t. (14,5%); przekazanie przez MEN do wszystkich j.s.t. tzw. raportu subwencyjnego, tworzonego w bazie danych starego SIO na poziomie każdej j.s.t., z wezwaniem do sprawdzenia poprawności danych, skorygowania w bazie danych starego SIO danych niepoprawnych i przekazania do MEN informacji o akceptacji danych subwencyjnych zawartych w raporcie lub wskazania dokonanych korekt.”

…aż trudno to komentować – ciekawe kogo NIK wskazuje do ukarania?...

„NIK zauważa, że do prac związanych z projektem usprawnienia SIO w CIE nie była zastosowana żadna ze znanych i ogólnie przyjętych metodyk realizacji projektów informatycznych. Zarządzanie projektem odbywało się w oparciu o cotygodniowe spotkania robocze z konsultantami merytorycznymi oraz całym zespołem programistycznym celem omówienia aktualnego stanu prac. Spotkania robocze nie były protokołowane. Sprawdzenie i ocenę stanu realizacji poszczególnych zadań przeprowadzano w formie oględzin stanu projektowanego rozwiązania i na tej podstawie podejmowano dalsze decyzje. Nie opracowano formalnych procedur tworzenia dokumentacji projektowej. Odbiór protokolarny zastosowano jedynie do dostaw warstwy analitycznej nowego SIO.”
„Na podstawie art. 63 ust. 1 ustawy o NIK, zostały złożone do właściwych organów zawiadomienia:
− o podejrzeniu popełnienia wykroczenia, polegającego na okresowym nieprzekazywaniu danych w bazie nowego SIO (w jednej szkole);
− o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, polegającego na dopuszczeniu do przekazywania danych do bazy danych nowego SIO przez osobę nieuprawnioną (w dwóch szkołach).”

…za bezrefleksyjne, niefrasobliwe i nieodpowiedzialne gromadzenia zdumiewająco ogromnych zasobów danych osobowych poprzez ułomną aplikację można być podejrzanym o popełnienie przestępstwa; za okresowe niegromadzenie danych można być podejrzanym o popełnienie wykroczenia…

Dlaczego na podstawie art. 63 ust. 1 ustawy o NIK, nie zostały złożone do właściwych organów zawiadomienia o popełnieniu wykroczenia, o popełnieniu przestępstwa przez MEN, CIE, KO,…?

Uważam, że już tylko w ramach jakiejś formy powszechnego buntu będzie możliwe zatrzymanie tej patologii jakim stał się „nowy SIO”.